در بخشهاى پایانى خطبه غدیریه، رئوس برنامه هاى مهدى موعود علیه السلام بیان شده تا هم خط سیر تاریخ جامعه اسلامى ترسیم گردد و هم آینده روشن و زیباى جامعه بشرى نشان داده شود؛ لذا دعوت مردم و بیعت گرفتن از آنان بر همین محور کلّى بوده است.

جریان غدیر و خطبه با عظمت آن فقط یک قصّه تاریخى خاص نیست که زمان آن گذشته و هیچ نقشى در امروز و فرداى جامعه اسلامى نداشته باشد، و همین طور یک حادثه شخصى نیست که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فقط امیر مؤمنان على علیه السلام را به عنوان وصى خود معرّفى نموده باشد و در نتیجه تاریخ مصرف و مبحث آن گذشته باشد؛ بلکه در غدیر خم و خطبه غدیریّه، توسط پیامبر دوراندیش و آینده نگر اسلام، تاریخ کلّ بشریت رقم خورد؛ چرا که امامت تمامى امامان دوازده گانه در طول تاریخ مطرح و تبیین شد؛ حقیقتى که از امیر مؤمنان علیه السلام آغاز مى شود و به مهدى صاحب الزمان علیه السلام منتهى مى گردد.

در بخشهاى پایانى خطبه غدیریه، رئوس برنامه هاى مهدى موعود علیه السلام بیان شده تا هم خط سیر تاریخ جامعه اسلامى ترسیم گردد و هم آینده روشن و زیباى جامعه بشرى نشان داده شود؛ لذا دعوت مردم و بیعت گرفتن از آنان بر همین محور کلّى بوده است.

در بخشى از این خطبه مى خوانیم: «اى مردم! پس از خدا بترسید و با على و حسن و حسین «وَالاَْئِمَّةَ کَلِمَةً طَیِّبَةً باقِیَةً؛ و امامان به عنوان کلمه پاکیزه باقیه» بیعت کنید! هر کس حیله کند، خداوند او را هلاک مى کند و هر کس وفا کند، مورد رحمت الهى قرار مى گیرد.»

حضرت قائم علیه السلام ، خاتم امامان
اوّلین نکته اى را که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله درباره حضرت مهدى علیه السلام در خطبه غدیر گوشزد مى کند، این است که مهدى علیه السلام از ما خانواده نبوت و امامت است: «مَعاشِرَ النّاسِ اِنِّى نَبِىٌ وَعَلِىٌّ وَصِیّى اَلا اِنَّ خاتَمَ الاَْئِمَّةِ مِنّا الْقائِمُ الْمَهْدِىُّ؛ اى مردم! به درستى من نبى، و على وصى من است. بدانید که آخرین امام از ما، مهدى قائم است.»

البته این اوّلین بار نبوده که حضرت بر این مسئله تصریح نموده؛ بلکه قبل از خطبه غدیر بارها و بارها این مسئله را براى مردم بیان کرده است.

در اوایل بعثت فرمود: «لا تَذْهَبُ الدُّنْیا حَتّى یَلِىَ اُمَّتِى رَجُلٌ مِنْ اَهْلِ بَیْتِى یُقالُ لَهُ الْمَهْدِىُّ؛ دنیا به پایان نرسد، مگر اینکه امّت مرا مردى از اهل بیت من سرپرستى [ و رهبرى ] کند که به او مهدى علیه السلام گفته مى شود.»

و در روایات دیگر کاملاً مشخص نمود که مهدى علیه السلام از نسل على و فاطمه علیهماالسلام و از فرزندان امام حسین علیه السلام مى باشد و سرانجام دقیقا بیان فرمود: «فَإِذا مَضَى الْحَسَنُ فَبَعْدَهُ ابْنُهُ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ علیهم السلام ؛ و پس از حسن [عسکرى علیه السلام ] فرزندش حجّة بن الحسن بن على ( علیهم السلام ) مى باشد.»

دین اسلام دین جهانى
قرآن کریم این وعده را به بشریت مى دهد که روزى فرا خواهد رسید که دین حق یعنى اسلام فراگیر و جهانى شود؛ آنجا که مى فرماید: «هُوَ الَّذِىآ أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ »؛ «او کسى است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا آن را بر همه آیینها غالب گرداند؛ هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.»

اگر چه امروزه اسلام بر بیش از یک چهارم دلها و سرزمینها حکومت مى کند و از شبه جزیره عربستان به تمام قاره ها و کشورها راه یافته؛ امّا تحقق کامل وعده الهى فقط در زمان حضرت مهدى علیه السلام ممکن است؛ چنان که روایات فراوانى از طریق معصومان علیهم السلام بر این امر گواهى مى دهند، از جمله امام باقر علیه السلام در ذیل آیه فوق فرمود: «اِنَّ ذلِکَ عِنْدَ خُرُوجِ الْمَهْدِىِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ صَلَواتُ اللّهِ فَلا یَبْقى اَحَدٌ اِلاَّ اَقَرَّ بِمُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله ؛ این مسئله (فراگیر شدن دین اسلام) در زمان قیام مهدى علیه السلام از آل محمد ـ که درود خدا بر او و آل او باد ـ خواهد بود. پس احدى باقى نمى ماند، مگر آنکه اقرار به [رسالت] محمد صلى الله علیه و آله مى کند.»

خود پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نیز فرمود: «لا یَبْقى عَلى وَجْهِ الاَْرْضِ بَیْتُ مَدَرٍ وَلا وَبَرٍ اِلاَّ أَدْخَلَهُ اللّهُ الاِْسْلامَ؛ هیچ خانه خشت و گلى و خیمه اى بر زمین نمى ماند، مگر اینکه خداوند اسلام را در آن داخل مى کند [و اسلام شهر و روستاها و بیابانها را درمى نوردد].»

آن حضرت در خطبه تاریخى غدیریه در حضور بیش از یکصد هزار نفر این بشارت را داد که در زمان حضرت مهدى علیه السلام اسلام جهانى خواهد شد؛ آنجا که فرمود: «اَلا اِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدِّینِ؛ بیدار باشید او (مهدى) غالب براساس دین است.»

البته پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله پیش از آن، بارها این امر حیاتى را با صراحت به گوش مردم رسانده بود. یک جا فرمود: «سوگند به آنکه مرا به حق، بشارت دهنده برانگیخت! اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانى مى کند: «حَتّى یَخْرُجَ وَلَدِى الْمَهْدِىُّ... وَتُشْرِقُ الاَْرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَیَبْلُغَ سُلْطانُهُ الْمَشْرِقَ وَالْمَغْرِبَ؛ تا اینکه فرزندم مهدى علیه السلام [در آن] قیام کند... و زمین به نور پروردگارش روشن شود و حکومت او شرق و غرب را فرا گیرد.»

انتقام از ظالمان
جاى تردید نیست که در طول تاریخ، ستمگران ظلم بى شمارى نسبت به بشریت، مخصوصا انبیا و اولیا علیهم السلام روا داشته اند؛ على الخصوص پیامبر خاتم صلى الله علیه و آله و آل او بیشترین ستمها را از ستمگران تحمل نموده اند و هنوز هم که هنوز است انتقام این جنایات و ستمگریها گرفته نشده و این عقده در دل همه بشریت به خصوص آل محمد صلى الله علیه و آله باقى است. هر چند عقیده ما این است که در روز قیامت ظالمان به جزاى خویش خواهند رسید، ولى با این حال براى عبرت و درس گیرى و همین طور براى تشفى دل مظلومان عالم در همین دنیا نیز از آنان انتقام گرفته مى شود. این امر در دوران منتقم آل محمد صلى الله علیه و آله ، منتقم همه مظلومان، مهدى صاحب الزمان علیه السلام تحقق خواهد پذیرفت.

حضرت ختمى مرتبت صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر این تسلّى را به مظلومان عالم داد که مهدى علیه السلام انتقام آنها را خواهد ستاند؛ آنجا که فرمود: «اَلا اِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مَنَ الظّالِمِینَ؛ بیدار باشید او (مهدى) به حقیقت انتقام گیرنده از ظالمان است.» و در ادامه فرمود: «اَلا اِنَّهُ الْمُدْرِکُ بِکُلِّ ثارٍ لاَِوْلِیاءِ اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ؛ آگاه باشید او است که انتقام خون دوستان خداى عزیز و جلیل را مى گیرد.»

در دعاى شریف ندبه در صبح جمعه مى خوانیم: «أَیْنَ الطّالِبُ بِذُحُولِ الاَْنْبِیاءِ وَاَبْناءِ الاَْنْبِیاءِ اَیْنَ الطّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکَرْبَلاءِ؛ کجاست آن [منتقمى] که از ستم [ظالمان] بر پیامبران و اولاد پیغمبران دادخواهى کند؟ کجاست خون خواه [جدّ غریبش] شهید کربلا؟»

پیروز میدانها
از پرسشهایى که همیشه درباره قیام حضرت مهدى علیه السلام رخ مى نماید، این است که حضرت مهدى علیه السلام چگونه با شمشیر در مقابل سلاحهاى پیشرفته و وحشتناک عصر ما و یا عصرهاى بعد مقابله مى کند و بر آنان غالب مى گردد؟ پاسخ این پرسش در جاى خود بیان شده که با قدرت الهى و اعجاز آن حضرت، هم اسلحه هاى پیشرفته و مدرن بشرى از کار مى افتد و هم خداوند قدرتها و نیروهاى فوق العاده قوى را در اختیار آن حضرت قرار مى دهد که به سرعت بر قدرتهاى ستمگر و اسلحه هاى مدرن آنها غالب مى شود.

رسول خدا صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر سر بسته و به گونه اى اجمالى از غلبه و پیروزى حضرت مهدى علیه السلام بر تمام قدرتها و زورمداران خبر داده است؛ آنجا که مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَهادِمُها؛ بیدار باشید او (مهدى) فاتح قلعه ها و منهدم کننده آنهاست.» فرق نمى کند این دژها همان قلعه هاى قدیمى باشد و یا سنگرهاى محکم سیمانى و سپرهاى موشکى و ضدموشکى و فرق نمى کند اسلحه ها شمشیر و تفنگ و توپ و تانک باشد و یا اسلحه هاى پیشرفته اتمى و انواع جدید آن. قدرت و توان حضرت مهدى علیه السلام همه آنها را درهم خواهد شکست و بر همه آنها غالب و پیروز خواهد شد.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در ادامه مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ قاتِلُ کُلِّ قَبِیلَةٍ مِنْ اَهْلِ الشِّرْکِ؛ بیدار باشید او کشنده هر قبیله اى از اهل شرک است.» این شرک در هر لباس و در هر نقطه و با هر قدرت و امکاناتى که باشد، توسط آن حضرت از پا در خواهد آمد و یا قدرت هدایتى آن حضرت بر آنها غالب مى شود و منجر به هدایت آنان مى گردد. در برخى نقلها آمده است: «اَلا اِنَّهُ غالِبُ کُلِّ قَبِیلَةٍ وَهادِیها؛ آگاه باشید که او (مهدى) غالب بر هر قبیله اى و هدایتگر آن خواهد بود.»

خاتم پیامبران صلى الله علیه و آله در قسمت دیگر مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَلا مَنْصُورَ عَلَیْهِ؛ هشدار که کسى بر او (مهدى) غالب [و پیروز] نخواهد شد و علیه او یارى نخواهد گشت.»

وارث تمام علوم
در عصر مهدوى، پیشرفت علوم دینى و بشرى به اوج خود خواهد رسید؛ چرا که آن حضرت تمام علوم انبیا و امامان قبل از خود را داراست و از بحر بى پایان علوم الهى بهره مى برد.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر به این امر اشاره نموده است. در یک جا مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ الْغَرّافُ مِنْ بَحْرٍ عَمِیقٍ؛ هشدار که او از دریایى ژرف (علوم بى نهایت الهى) پیمانه هایى افزون گیرد.»

و در جاى دیگر مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ وارثُ کُلِّ عِلْمٍ وَالْمُحِیطُ بِهِ؛ بیدار باشید که او وارث تمام دانشها [ى گذشتگان[ است و احاطه کامل بر آنها دارد.» راستى این تعبیر، با لفظ «کُلّ» در بخش علم، نشانگر فراگیرى و عمومیّت دانش وسیع آن حضرت است. در نتیجه باید گفت آن حضرت جامع علوم تمام گذشتگان خصوصا انبیاست و به کتب آسمانى آنان نیز احاطه کاملى دارد.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «امام زمان (مهدى علیه السلام ) ندا مى دهد: هر کس که کتابها [ى آسمانى] و صحف [انبیا] را مى خواند، پس باید از من بشنود! سپس ابتدا مى کند به [خواندن] صحفى که خداوند بر آدم و شیث نازل فرمود و امت [و پیروان] آدم و شیث علیهماالسلام مى گویند: به خدا سوگند! این همان صحف واقعى است و به راستى ما را نشان داد آنچه نمى دانستیم و در آن وجود دارد و آنچه بر ما مخفى مانده و آنچه از آن افتاده و تبدیل و تحریف شده بود.

آن گاه تورات و انجیل و زبور را مى خواند و اهل تورات و انجیل و زبور مى گویند: به خدا سوگند! تورات جامع و زبور تمام و انجیل کامل این رسول خدا صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر سر بسته و به گونه اى اجمالى از غلبه و پیروزى حضرت مهدى علیه السلام بر تمام قدرتها و زورمداران خبر داده است

است و به راستى آن چندین برابر آن چیزى است که ما قبلاً خوانده بودیم.»

راز این همه دانش گسترده این است که آن حضرت، از جانب خدا سخن مى گوید و از منبع علوم بى نهایت الهى بهره مى برد. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر به این امر اشاره نموده، مى فرماید: «اَلا اِنَّهُ الْمُخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَالْمُشَیِّدُ لاَِمْر آیاتِهِ؛ بیدار باشید که او از سوى پروردگارش خبر مى دهد و آیات و نشانه هاى او را محکم و برپا مى کند.»

در بحار الانوار ذیل جمله فوق به این صورت آمده: «وَالْمُنَبِّهُ بِأَمْرِ اِیمانِه؛ و آگاه کننده به امر ایمان او (خدا) است.»

گوشه هایى از اوصاف و مقامات آن حضرت
1. استوار و محکم
«اَلا اِنَّهُ الرَشِیدُ السَّدِیدُ؛ هشدار که او به رشد [واقعى] رسیده و استوار است.»

2. اختیار دار هستى به امر الهى
«اَلا اِنَّهُ الْمُفَوَّضُ اِلَیْهِ؛ آگاه باشید هموست که [اختیار امور جهانیان و آیین آنان] به او واگذار شده [و از طرف خداوند و با اذن او برخوردار از ولایت تکوینى] است.»

3. بقیة اللّه
تنها حجّت باقى مانده بر زمین اوست: «اَلا اِنَّهُ الْباقِى حُجَّةً وَلا حُجَّةَ بَعْدَهُ؛ آگاه باشید که حجت باقى مانده اوست و پس از او حجّتى [و امامى] نخواهد بود.»

4. حق در نزد اوست
حق واقعى در مسیر امامتى است که با امیر مؤمنان علیه السلام آغاز و با مهدى موعود علیه السلام خاتمه مى یابد.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در خطبه غدیریّه فرمود: «وَلا حَقَّ اِلاَّ مَعَهُ وَلا نُورَ اِلاَّ عِنْدَهُ؛ هیچ حقى نیست مگر اینکه با اوست و هیچ نورى نیست مگر اینکه نزد اوست.» هر چه غیر او و در مسیرى جز او باشد، باطل و دچار تاریکى و ظلمات است.

5. ولى و امین الهى
طبق روایات فراوان هیچ گاه زمین خالى از حجّت نمى شود؛ خواه آشکار باشدو یا پنهان و پشت پرده. در این دوران حجت الهى همان مهدى علیه السلام است که قرنها قبل از غیبت آن حضرت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله این مسئله را در خطبه غدیر گوشزد فرموده است: «اَلا وَاِنَّهُ وَلِىُّ اللّهِ فِى اَرْضِهِ وَ حَکَمُهُ فِى خَلْقِهِ وَ اَمِینُهُ فِى سِرِّهِ وَعَلانِیَتِهِ؛ آگاه باشید به راستى که او ولىّ خدا در زمین و داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان اوست.»

بشارت به مهدى علیه السلام در ادیان دیگر
همچنان که قرآن کریم مى فرماید: «وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِنم بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الاْءَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّــلِحُونَ »؛ «در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: بندگان شایسته ام وارث [حکومت[ زمین خواهند شد.» تمام ادیان الهى اعتقاد به منجى و مصلح دارند و همه به آمدن آخرین منجى بشارت داده اند و در کتب اصلى و غیر تحریف شده به شخص حضرت مهدى علیه السلام بشارت داده شده و در کتابهاى موجود فعلى دردست پیروان ادیان اشاراتى به این مسئله شده است.

پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله با توجه به احاطه اى که به کتب آسمانى و مذاهب گذشتگان داشته اند، این جمله رسا را در غدیر خم اعلام فرمودند: «اَلا اِنَّهُ قَدْبَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ بَیْنَ یَدَیْهِ؛ آگاه باشید که تمامى گذشتگان به [ظهور] او بشارت داده اند.»

این جمله نشان مى دهد که در کتب ادیان گذشته صریح تر از آنچه موجود است، به آمدن حضرت مهدى علیه السلام اشاره شده و گذشت زمان و دست تحریف گران آن را تغییر داده است.

از مهم ترین دستاوردهاى قیام مهدى علیه السلام
ظهور و قیام حضرت مهدى علیه السلام دستاوردها و برکات بى شمارى براى بشریت دارد؛ از عدالت فراگیر و همه جانبه گرفته تا امنیت واقعى در ابعاد مختلف، و از پیشرفت شگرف علوم گرفته تا رشد عقلانى بشر و غیره.

یکى از مهم ترین دستاوردهایى که در خطبه غدیر مورد اشاره قرار گرفته، این امر است که در آن زمان با هر کس به اندازه استعداد، لیاقت و توان علمى او برخورد مى شود. لیاقت محورى همه جانبه فقط در آن زمان تحقق خواهد یافت و در آن دوره است که نه کسى بیش از حق خود دریافت مى کند و نه کم تر از آن.

حضرت ختمى مرتبت صلى الله علیه و آله با توجّه به اهمیّت این دستاورد فرموده است: «اَلا اِنَّهُ قَسِیمُ [یَسِمُ] کُلِّ ذِى فَضْلٍ بِفَضْلِهِ وَکُلِّ ذِى جَهْلٍ بِجَهْلِهِ؛ هشدار که او هر صاحب فضلى را به اندازه ارزش و فضل او و هر نادانى را به اندازه نادانى اش تقسیم [و نشان] مى کند.»

راستى از دیرینه ترین آرزوهاى بشرى لیاقت محورى بوده است؛ حتى آنانى که زیاده خواه هستند، در مواردى، تن به لیاقت محورى مى دهند و فطرت و وجدان آنان نیز همواره آنها را به این موضوع ترغیب و تشویق مى کند.

جمع بندى سخنان پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در خطبه غدیر نشان مى دهدکه حضرت آینده بس روشنى را براى بشر ترسیم کرده و رئوس و کلیّات اوصاف و برنامه هاى حضرت مهدى علیه السلام را به زیبایى ترسیم و تبیین نموده است.