ارسال شده توسط : غلامی | نظر بدهید

عن ابى‏جعفر علیه‏السلام: لما اراد اللَّه تعالى ان ینزل علیها «مصحف» امر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل ان یحملوه فینزل به علیها و ذلک فى لیله الجمعه من الثلث الثانى من الیل فهبطوا به و هى قائمه تصلى و سلموا علیها و قالوا: السلام یقرئک السلام و وضعوا المصحف فى حجرها. فقالت: للَّه السلام و منه السلام و الیه السلام و علیکم یا رسل اللَّه السلام.

امام باقر علیه‏السلام مى‏فرمایند: چون خداوند اراده کرد که مصحف فاطمه را به آن حضرت بفرستد، به جبرئیل، میکائیل و اسرافیل دستور داد آن را به فاطمه علیهاالسلام برسانند و این قضیه در نیمه‏ى شب جمعه اتفاق افتاد، آنان در حالى فرود آمدند که آن بانو مشغول عبادت الهى بود. پس از عرض سلام به او گفتند: (خدا) بر تو سلام مى‏فرستد، آنگاه مصحف را به وى تحویل دادند.
فاطمه علیهاالسلام پس از تحویل مصحف گفت: بر خدا باد سلام و از او سلام و براى او سلام و براى شما سفیران پروردگارم سلام.
قابل توجه است جبرئیل، میکائیل و اسرافیل، که هر سه از بزرگان ملائکه به حساب مى‏آیند، حامل سلام خدا به فاطمه علیهاالسلام بوده‏اند و مصحف فاطمه را به صاحب اصلى مى‏رسانند و با وى به گفتگو مى‏پردازند.
حضرت امام صادق در مورد نزول ملائکه به حضور فاطمه علیهاالسلام و سخن گفتنشان با آن حضرت مى‏فرمایند:
انما سمیت فاطمه محدثه لان الملائکه کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادى مریم بنت عمران... فتحدثهم و یحدثونها... 
فاطمه علیهاالسلام را از این جهت محدثه خواندند که ملائکه به حضورش شتافته و با وى مصاحبه مى‏کردند و سخن مى‏گفتند، همان طورى که با مریم دختر عمران چنین بودند.

ارسال شده توسط : غلامی | نظر()

غالب آثار امام (ع) به عادت معهود عصر، کتابت مستقیم خود ایشان نیست و غالبا املای امام (ع) یا بازنوشت بعدی مجالس ایشان است. بعضی از آثار نیز منصوب است و قطعی الصدور نیست.
? - نامه امام صادق علیه السلام به نجاشى والى اهواز که به نام رساله عبدالله بن نجاشى شهرت دارد.
نجاشى مؤلف رجال گوید که وى به جز این رساله، تصنیف دیگرى از امام صادق علیه السلام ندیده است. اما مى‏توان نظر نجاشى را چنین توجیه کرد که این تنها اثرى است که به دست امام صادق علیه السلام تدوین شده و باقى آثار، از جمله چیزهایى است که توسط راویان آن حضرت جمع آورى شده است. 
 ?- رساله‏اى از آن حضرت که صدوق در کتاب خصال آن را ذکر کرده و سندش را به امام صادق علیه‎السلام رسانیده است. این نامه حاوى احکام اسلامى از قبیل وضو، غسل و انواع آنها، نماز و اقسام آن و زکات، زکات مال و زکات فطره، حیض، صیام، حج، جهاد، نکاح، طلاق، صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و دوستى اولیاى خدا و برائت از دشمنان خدا و نیکى به پدر و مادر، حکم متعه ازدواج و حج، احکام اولاد و کردار بندگان و جبر و تفویض و حکم کودکان و عصمت پیامبران و ائمه و مخلوق بودن قرآن و وجوب امر به معروف و نهى از منکر و معناى ایمان و عذاب قبر و بعث و تکبیر در عید فطر و قربان و احکام زنى که وضع حمل کرده و احکام خوردنی‎ها و نوشیدنی‎ها و صید ماهى و قربانى و گناهان کبیره و مسائلى از این قبیل، مى‏باشد. 
 ?- کتابى در توحید که به خاطر نام روایتگر آن توحید مفضل نام دارد. این کتاب در رد دهریون و اثبات خداوند جزو بهترین کتاب‎ها به شمار مى‏رود و تمام آن در ضمن بحارالانوار موجود است. همچنین این کتاب به صورت جداگانه با چاپ سنگى در مصر به چاپ رسیده است. و بنابر آنچه در مجله المقتبس خوانده‏ام این کتاب در استانبول هم به چاپ رسیده که هنوز آن را ندیده‏ام. 
 ?- کتاب اهلیلجة، این کتاب هم به وسیله مفضل بن عمر روایت ‏شده و در ضمن بحارالانوار موجود است. در مقدمه بحار آمده است که سیاق کتاب‎هاى توحید(مفضل) و اهلیلجة بر صحت آنها دلالت دارد.
سید على بن طاووس در کشف المحجة لثمرة المهجه در آنجا که فرزندش را سفارش مى‏کند، گوید: به کتاب مفضل بن عمر که امام صادق علیه السلام آن را بر وى املا فرموده بنگر که درباره آثار و پدیده‏هایى است که خداوند آفریده است. و نیز کتاب اهلیلجة را بخوان که کتاب بس پرارزشى است.
اما در فهرست ابن ندیم آمده است: نویسنده کتاب اهلیلجة معلوم نیست و گویند آن را امام صادق علیه السلام نوشته است اما این محال است. اما ابن ندیم درباره علت محال بودن این امر هیچ دلیلى نیاورده است.
?- کتاب مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة که منسوب به امام صادق علیه السلام است. این کتاب همراه با کتاب جامع الاخبار چاپ شده است. اما مجلسى در مقدمه بحارالانوار درباره آن گفته است: در این کتاب مطالبى آمده که خواننده خردمند و مطلع را با تردید مواجه مى‏کند. اسلوب این کتاب شبیه دیگر سخنان و آثار ائمه علیه السلام نیست و الله یعلم.
مؤلف کتاب وسایل در پایان کتاب هدایة گوید: از جمله کتاب‎هایى که بر ما ثابت است که قابل اعتماد نیست و از آنها نقل نکردیم کتاب مصباح الشریعة منسوب به امام صادق علیه السلام است. زیرا سند آن ثابت ‏شده نیست و در آن سخنانى آمده که مخالف با تواتر است.
صاحب ریاض العلما نیز به هنگام ذکر کتاب‎هاى مجهول و ناشناخته مى‏نویسد: مصباح الشریعة در اخبار و مواعظ کتابى معروف و متداول است، بلکه این کتاب از تالیفات یکى از صوفیان است. اما ابن طاووس و ظاهر عبارت سید على بن طاووس در کتاب امان الاحظار نشان مى‏دهد که وى بر این کتاب اعتماد داشته است. زیرا در آنجا مى‏گوید: از جمله کتاب‎هایى که باید با مسافر همراه باشد کتاب اهلیلجة است. این کتاب حاوى مناظره امام صادق علیه السلام با طبیبى هندى است که درباره شناخت ‏خداوند جل جلاله به طرزى عجیب و بدیهى استدلال شده به طورى که آن طبیب هندى پس از این مناظره به الوهیت و یگانگى خداوند اقرار کرده است. همچنین کتاب مفضل بن عمر که از امام صادق علیه السلام روایت کرده و در زمینه وجوه حکمت در خلقت گیتى و آشکار کردن اسرار آن است، باید همراه مسافر باشد. این کتاب در نوع خود بسیار شگفت‏آور است. و نیز کتاب مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة از امام صادق علیه السلام باید با مسافر باشد. این تاب درباره سلوک به سوى خداوند و توجه به او و دستیابى به اسرارى که در آن نهفته است، بس لطیف و گرانقدر است.
کفعمى در مجموع الغرائب روایات بسیارى را با لفظ قال الصادق از مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة نقل کرده است. شهید ثانى در کشف الریبة و نیز در منیة المرید و مسکن الفواد و اسرار الصلاة روایاتى از مصباح الشریعة نقل کرده و آنها را قاطعانه به امام صادق علیه السلام نسبت داده و در پایان برخى از آنها آورده است: آنچه گفته شد تماما از کلام امام صادق علیه السلام بود. سید حسین قزوینى در کتاب جامع الشرایع، به هنگام ذکر مآخذ کتاب، گوید: مصباح الشریعة به شهادت شارح فاضل شهید ثانى و سید بن طاووس و مولانا محسن کاشانى و عده‏اى دیگر منسوب به امام صادق علیه السلام است. بنابراین، پس از تایید اینان جایى براى تشکیک و تردید در این کتاب باقى نمى‏ماند. 
 ?- رساله آن حضرت خطاب به یارانش. کلینى این رساله را در آغاز روضة کافى به سند خود از اسماعیل بن جابر از ابو عبدالله علیه السلام نقل کرده است: امام صادق علیه السلام این رساله را براى اصحاب خود مرقوم داشت و به آنها دستور داد که آن را به یکدیگر درس دهند و در آن نظر کنند و آن را فراموش نکنند و بدان عمل کنند. اصحاب نیز این رساله را در جایگاه عبادت خود در خانه‏هاشان گذارده بودند و چون از کار فراغ مى‏یافتند آن را مى‏خواندند.
کلینى در همان کتاب به سند خود از اسماعیل بن مخلد سراج نقل کرده که گفت: این نامه از طرف امام صادق علیه السلام خطاب به اصحابش ابلاغ گردید، آغاز این نامه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم. اما بعد، از پروردگارتان عافیت طلب کنید.» آنگاه تمام نامه را ذکر کرده است. همچنین قسمتى از آغاز این نامه در تحف العقول تحت عنوان رساله امام به گروهى از پیروان و یارانش، ذکر شده است.
?- رساله امام به پیروان شیوه راى و قیاس. 
?-رساله آنحضرت درباره غنایم و وجوب خمس در آنها. در تحف العقول این قسمت و تا بخش شانزدهم از این رساله، نقل شده است.
?-سفارش امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب. 
??- سفارش آن حضرت به ابوجعفر محمد بن نعمان احول.
??- رساله‏اى که برخى از شیعیان آن را نثر الدرر نامیده‏اند.
??- سخنان آن حضرت در وصف محبت اهل بیت و توحید و ایمان و اسلام و کفر و فسق.
??- رساله آن حضرت درباره وجوه معیشت و کسب و کار بندگان و وجوه اخراج اموال.
امام صادق علیه السلام این نامه را در پاسخ کسى که از وى درباره جهات معیشت ‏بندگان که در آنها کسب و کار و معامله بین یکدیگر انجام مى‏دهند و نیز وجوه نفقات پرسیده بود، نوشت.
??- رساله آن حضرت در احتجاج بر صوفیه که آن حضرت را از طلب رزق و روزى نهى مى‏کردند.
??- گفتار آن حضرت درباره خلقت انسان و ترکیب او.
??- کلمات قصار آن حضرت. در این باره، کتاب‎هاى بسیاری از امام صادق علیه السلام موجود است که اصحاب آن حضرت بر اساس آنچه که از ایشان روایت ‏شده، گرد آورده‏اند. از این رو منتسب ساختن کتب مزبور به امام صادق علیه السلام صحیح به نظر مى‏رسد. چرا که املا خود یکى از طرق تالیف است. نجاشى در کتاب خود، نام پنج کتاب از این قبیل را یاد مى‏کند و نحوه دستیابى خود را بدان‎ها تذکر مى‏دهد. البته بعید نیست که برخى از کتاب‎هایى که نجاشى نام برده با آنچه قبلا یاد شد، تداخل پیدا کند. این کتاب‎ها عبارتند از:
الف. نسخه‏اى که نجاشى به هنگام ذکر زندگانى محمد بن میمون زعفرانى از آن یاد کرده است. وى درباره محمد بن میمون گوید: او از اهل سنت است و فقط یک روایت از امام صادق علیه السلام نقل کرده است.
 ب. روایتى که فضیل بن عیاض از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. نجاشى در شرح زندگانى فضیل گوید: او از مردم بصره و از ثقات اهل سنت ‏بود و از امام صادق علیه السلام یک روایت نقل کرده است.
 ج. نسخه‏اى که عبدالله بن ابى اویس بن مالک بن عامر اصبحى هم‎پیمان بنى تمیم بن مرة بن ابواویس، از آن حضرت نقل کرده است. نجاشى درباره او گوید: او نسخه‏اى از امام جعفر بن محمد علیه‎السلام روایت کرده است.
 د. نسخه‏اى که ابراهیم بن رجاء شیبانى نقل کرده است. نجاشى گوید: وى از امام جعفر صادق علیه‎السلام نسخه‏اى روایت کرده است.
 ه. نسخه‏اى که سفیان بن عینیة بن ابى عمران هلالى نقل کرده است. نجاشى گوید: او نسخه‏اى از امام جعفر بن محمد روایت کرده است.
 و. کتابى که جعفر بن بشیر بجلى روایت کرده است. شیخ طوسى در الفهرست گوید: جعفر کتابى دارد که منسوب به امام صادق علیه السلام به روایت على بن موسى الرضا علیه السلام مى‏باشد.
 ز. مجموعه رسایل آن حضرت که جابر بن حیان کوفى آن را روایت کرده است. یافعى در کتاب مرآة‎الجنان گوید: امام صادق علیه السلام در علوم یکتاشناسى و غیر آن سخنان ارزشمندى دارد. و شاگرد او، جابر بن حیان، کتابى در هزار برگ تالیف کرده که رسایل آن حضرت را که حدود پانصد رساله است، در برمى‏گیرد.
نگارنده هیچیک از بزرگان شیعه، که درباره رجال شیعه و اصحاب ائمه کتاب‎ها نوشته‏اند مانند شیخ طوسى و نجاشى و معاصران و پیشینیان و متاخران از آنها، درباره این که جابر بن حیان از شاگردان یا اصحاب امام صادق علیه السلام بوده است، سخنى نگفته‏اند. حال آن که اینان در مذهب خود از دیگران آگاه‎تر هستند. البته در فهرست ابن ندیم گفته شده است: شیعیان گویند که جابر بن حیان یکى از بزرگان شیعه و ابواب آنان بوده است. ابن ندیم در ادامه گوید: «شیعیان گمان مى‏کنند که جابر از اصحاب امام صادق علیه السلام بوده است... و سپس گفته است: جابر کتاب‎هایى در مذاهب شیعه دارد که آنها را در جاى خود یاد خواهم کرد». البته تفصیل مطلب به هنگام شرح زندگانى جابر نقل خواهد شد. این مطلبى بود که ما در آغاز آن را نوشته بودیم، اما بعدا بر ما ثابت‏ شد که جابر بن حیان در زمره شاگردان امام صادق علیه السلام جاى داشته است.
 ک. تقسیم الرؤیا. در کشف الظنون است که تقسیم الرؤیا از تالیفات امام جعفر صادق علیه السلام است. در الذریعة آمده است که ما سندى مبنى بر این که این کتاب به کس دیگرى جز امام صادق علیه‎السلام منسوب باشد پیدا نکردیم. اما ظاهرا مى‏توان گفت که این کتاب تالیف یکى از شیعیان به استناد روایات امام صادق علیه السلام است.
آنچه گفته شد مربوط به کتاب‎هایى بود که تا کنون تدوین گردیده و به نام‎هاى خاصى شناخته شده است. وگرنه آنچه دانشمندان از آن حضرت در شاخه‏هاى گوناگون علمى همچون کلام و توحید و سایر اصول دین و فقه و اصول فقه و طب و مناظره و حکمت و موعظه و آداب و غیره نقل کردند، آن چنان فراوان و بسیار است که نمى‏توان آنها را برشمرد. و براى آگاهى از آنها باید به کتاب‎هاى حدیثى که متکفل جمع‏آورى سخنان آن حضرت شده‏اند، رجوع کرد. 

 منبع:سیره معصومان، ج ?، ص ?? ، سید محسن امین، ترجمه على حجتى کرمانى